A campaña arqueolóxica que impulsa a Xunta de Galicia no porto de Ribadeo vén de descubrir un achado excepcional que permite por primeira vez vincular o mito xacobeo a un elemento material de transporte empregado na peregrinación a Compostela.
Trátase dunha peza lonxitudinal de madeira labrada en forma de L, que estaba profundamente incrustada no sedimento e que é parte dunha barca medieval de pasaxe que tería a súa base en Ribadeo, aínda que non se descarta que pertencera á ribeira asturiana.
O delegado territorial da Xunta en Lugo, Javier Arias, visitou este martes os traballos arqueolóxicos, e destacou que “este achado, descuberto grazas á campaña arqueolóxica que a Consellería de Cultura, Educación, Formación Profesional e Universidades está a levar a cabo na ría de Ribadeo, é importantísimo xa que aporta probas do transporte usado na peregrinación a Compostela”.
Os estudos determinan ademais que se trata en concreto de todo o costado e o pantoque da embarcación -a parte inferior case plana– monóxila, e que foi construída entre os anos 1050 e 1260 da nosa era. Era utilizada para cruzar a ría en lugar de facer un rodeo ata Vegadeo ante a ausencia de pontes.
O porto de Ribadeo foi canle de entrada de peregrinos debido á súa vinculación a San Julián o Hospitalario e á creación dun hospital para atendelos. Na Légende de Saint Julien, escrita cara a 1260, Julián aparece como peregrino a Santiago e outros santos lugares tras escapar da súa casa en Angers. É precisamente a este momento ao que corresponde a datación obtida polos análises de carbono 14 realizados.
O atractivo das lendas no Camiño fixo aumentar a ruta de peregrinación por este punto da costa. Ademais en setembro de 1260 fíxose unha doazón para, entre outros fins, establecer un barqueiro en Ribadeo que dese paso gratuíto na ría, facilitando así o barqueo neste punto.
A peza atopada está tallada con ferramentas metálicas tipo aixola, dun único tronco de madeira de carballo. Mide 727 cm de lonxitude, sendo o brazo vertical de 20 cm no exterior e de 19,5 cm a parte interior do brazo inferior da L. O espesor da madeira oscila entre os 6,3 e os 5,6 cm. As esquinas, tanto interior como exterior son curvas.
A embarcación estaría composta, cando menos, por outra peza simétrica á esta que pecharía o vaso na outra banda. Tampouco se descarta a existencia dunha, o máis pezas planas de madeira situadas no fundo da embarcación, que permitiran ampliar a manga e, polo tanto, a capacidade de carga.
O costado atopado finaliza nun estremo nunha zona maciza, non baleirada. O outro estremo remata coa estrutura aberta, estando os bordes cortados en bisel. Esta disposición pode significar que, adherida a este estremo, se puidera atopar un espello que pechase a embarcación, anque tampouco son estraños os casos de embarcacións deste tipo completamente abertas para facilitar o embarque de carga, animais ou pasaxeiros. Segundo isto, a embarcación terminaría nunha popa de sección cadrada, aberta, no senso de embarcacións moito máis primitivas no contexto da Europa Atlántica.
A falta dunha máis profunda observación, non se aprecia a existencia de elementos de unión cunha hipotética traca superior que permitira aumentar o francobordo, ou sexa a altura do costado. Si existen unións dese tipo no fondo da barca, a semellanza de achados realizados no norte de Europa de embarcacións sensiblemente máis antigas que a presente.
A campaña arqueolóxica na ría de Ribadeo, que da continuidade a outras realizadas con anterioridade, está promovida pola Consellería de Cultura, Educación, Formación Profesional e Universidades.
Conta co apoio e colaboración do Institute of Nautical Archaeology, Texas; Texas A&M University; Concello de Ribadeo; Trinity Saint David University, Wales; Maritime Archaeology Trust UK; Armada Española; C.A.S. Costa Lugo; Real Club Náutico de Ribadeo; Real Liga Naval Española; Federación Gallega de Actividades Subacuáticas. Parte da documentación que apoia a investigación débese ao ribadense Alberto Paraje.